Je hebt er vast en zeker wel eens van gehoord: het thuisvoordeel bij voetbalwedstrijden. Ploegen die thuis spelen maken een grotere kans om te winnen. Zij spelen immers op bekend terrein, en kunnen rekenen op de steun van hun supporters.
Maar hoeveel voordeel heeft een thuisspelende ploeg nu precies? En wat gebeurt er eigenlijk met het thuisvoordeel als er minder of zelfs helemaal geen publiek op de tribunes zit? Op deze prangende vragen krijg je in dit artikel een antwoord!
In bijna alle sporten is een vorm van thuisvoordeel aanwezig
Er is veel (wetenschappelijk) onderzoek gedaan naar het voordeel van de thuisspelende ploeg. Niet alleen voetbal, maar ook sporten als basketbal en honkbal zijn onderzocht. Hieruit bleek dat in vrijwel alle sporten een vorm van thuisvoordeel aanwezig is.
In geen enkele sport is het thuisvoordeel echter zo groot als in het voetbal. Sinds de oprichting van de Engelse Football League in 1888 eindigden 66% van het totale aantal punten in handen van de thuisspelende teams. In Europese wedstrijden ligt dit percentage met 67% zelfs nog een tikje hoger.
Het thuisvoordeel wordt opvallend genoeg minder wanneer ploegen uit dezelfde stad tegen elkaar spelen. In deze stadsderby’s ging 56% van alle beschikbare punten naar de thuisspelende ploeg. Ook bij derby’s tussen teams die allebei van hetzelfde stadion gebruik maken bleek het thuisvoordeel te verwaarlozen. Bij de Derby della Madonnina tussen AC Milan en Inter en de Derby della Capitale tussen AS Roma en Lazio maakt het dus vrijwel niets uit wie de thuis- en uitspelende teams zijn.
Waar is het thuisvoordeel op gebaseerd?
Steun van het publiek
Een bekend argument voor het thuisvoordeel is het feit dat spelers voor eigen publiek spelen en dus aangemoedigd worden. Uiteraard kan een ploeg dit vleugels geven, zoals bijvoorbeeld Feyenoord in een kolkende Kuip.
Uit onderzoek is echter gebleken dat het aantal toeschouwers nauwelijks invloed heeft op het aantal behaalde punten in eigen huis. Statistisch gezien profiteren teams die voor een handjevol mensen spelen evenveel van het thuisvoordeel als teams die kunnen rekenen op volle tribunes.
Ook tijdens de corona epidemie bleek het wegblijven van de fans geen negatieve invloed te hebben op het thuisvoordeel. ‘Ik was er altijd van overtuigd dat mijn aanwezigheid op de tribune mijn club hielp,’ aldus de Duitse professor Matthias Weigelt, die zelf een seizoenskaart van Arminia Bielefeld heeft. ‘We hebben 40.000 wedstrijden vergeleken, en daaruit blijkt toch echt dat de supporters qua thuisvoordeel geen sleutelrol spelen in het thuisvoordeel.’
Vermoeidheid door het reizen
Er wordt vaak gezegd dat vermoeidheid door het reizen van invloed kan zijn op het team dat uit speelt. Zij hebben zich namelijk moeten inspannen om überhaupt op te komen dagen bij de wedstrijd.
Onderzoek wijst echter uit dat ook het reizen maar een klein effect heeft op het thuisvoordeel voor de tegenstander. Wel hebben we gezien dat het thuisvoordeel in Europese wedstrijden iets zwaarder weegt. Wellicht heeft de reistijd pas invloed naarmate de reisafstand groter wordt, al worden de voetballers in de super deluxe bussen en vliegtuigen natuurlijk flink in de watten gelegd.
Kwaliteit van de grasmat
Hoe vaak hebben we niet de verhalen gehoord van clubs die bewust het gras wat langer laten groeien, of het veld vlak voor de aftrap niet sproeien? Dergelijke aspecten kunnen inderdaad effect hebben, al liggen de meeste voetbalvelden er tegenwoordig keurig bij. Kunstgras doet het thuisvoordeel wel iets toenemen, althans als de bezoekers zelf wel een echte grasmat in hun stadion hebben liggen. De kwaliteit van het veld lijkt echter in het algemeen weinig invloed te hebben op het thuisvoordeel.
Hogere testosteronwaarde bij spelers van de thuisclub
Psychologen hebben echter ontdekt dat spelers van thuisspelende teams meer testosteron in hun lichaam hebben. Vooral bij keepers bleek de testosteronwaarde significant omhoog te schieten. Misschien komt er bij het spelen op eigen veld een bepaald oerinstinct los, alsof we onze nederzetting moeten beschermen tegen indringers.
Scheidsrechters fluiten vaker in het voordeel van de thuisclub
Wie kent ze niet, die irritante thuisfluiters?! Onderzoek wijst uit dat scheidsrechters inderdaad vaker fluiten in het voordeel van de thuisclub. Vooral in stadions waar het publiek dicht op het veld zit laten scheidsrechters zich doorgaans makkelijker intimideren. Aan de andere kant spelen bezoekende teams over het algemeen meer verdedigend, waardoor zij meestal ook meer overtredingen begaan.
Aangepaste tactiek uitploeg
Daarop voortbordurend is een defensieve tactiek van de uitploeg statistisch gezien in het voordeel van de thuisploeg. Vooral in Europese wedstrijden met knock-out systemen kan een 1-0 uitnederlaag ook een positief resultaat zijn.
Psychologische factoren
Voetbal is voor een groot gedeelte ook een mentaal spelletje. Als spelers geloven dat zij echt thuisvoordeel hebben, zullen ze ook beter gaan presteren wanneer ze thuis spelen.
Er zijn overigens ook genoeg voorbeelden te vinden van ploegen die in eigen huis juist niet goed presteren, bijvoorbeeld omdat het publiek bijvoorbeeld niet tevreden is. Dan geloof je niet meer in je thuisvoordeel, met als gevolg dat de druk om te presteren alleen maar toeneemt.
Uit Amerikaans onderzoek naar honkbal en basketbal is zelfs de hypothese naar voren gekomen dat in beslissende wedstrijden zoals finales het een nadeel is om thuis te spelen. Spelers blijken regelmatig te bezwijken onder de extra druk van spelen voor eigen publiek.
In het voetbal hebben we daar natuurlijk minder last van, aangezien finales meestal op neutraal terrein worden gespeeld. Het zet de nederlaag van gastland Portugal tegen Griekenland in de EK-finale van 2004 en de nederlaag van gastland Frankrijk tegen Portugal in de EK-finale van 2016 echter wel in een ander daglicht.
